Dyrektor Muzeum Ziemi Lubuskiej – Leszek Kania
Prezes Zarządu Fundacji Kultury i Biznesu – Wojciech Grochowalski
Burmistrz miasta Rawa Mazowiecka Piotr Irla
zapraszają do zwiedzenia wystawy planszowej

W drodze do niepodległości. Kanadyjski przystanek
– Obóz Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, 1917-1919

Wystawa czasowa: 15 VII – 31 VIII 2020

Miejski Dom Kultury im. Danuty Siedzikówny „Inki”
w Rawie Mazowieckiej
ul. Krakowska 6c, 96-200 Rawa Mazowiecka

Program spotkania autorskiego, 14 VIII (piątek), godz. 17
godz. 17 powitania gości
godz. 17.10 prelekcja autorki wystawy dr Anitty Maksymowicz – prezentacja multimedialna
godz. 17.40 projekcja filmu dokumentalnego z 1927 roku, z wycieczki weteranów – bohaterów wystawy z USA do Polski (sala kinowa)
godz. 18.10 indywidualne zwiedzanie wystawy, poczęstunek

***
Wystawa autorstwa dr Anitty Maksymowicz z Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze pokazuje na unikatowych zdjęciach i dokumentach, pochodzących w większości z nowojorskiego archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP), Obóz Rekrutacyjny do Armii Polskiej we Francji, nazwany Obozem Kościuszko w Niagara-on-the-Lake w Kanadzie. Wystawę przygotowano na 100-lecie czynu zbrojnego Polonii amerykańskiej. Wystawa liczy116 zdjęć, banerów, oprawionych plansz
w różnych formatach, czarnobiałych i kolorowych, z opisamiw języku polskim i angielskim. Składają się na nią fotokopie: zdjęć, dokumentów, plakatów, listów, wspomnień, szkiców i reprodukcjeobrazów.
Na zdjęciach ukazano funkcjonowanie obozu, przez który przeszło – począwszy od jego powstania
w październiku 1917 aż do rozwiązania w marcu 1919 r. – ponad 22 tysiące polskich ochotników, głównie ze Stanów Zjednoczonych. Rekruci za zgodą Stanów Zjednoczonych szkoleni byli na terenie Kanady przez oficerów kanadyjskich za pieniądze francuskie. Dużą rolę w przygotowaniach do powstania obozu i zgody władz trzech państw na jego powstanie, tj. Francji, Stanów Zjednoczonych i Kanady, odegrał Ignacy Jan Paderewski. Dowódcą obozu był Kanadyjczyk płk Arthur D’OrrLePan.
Po dwumiesięcznym przeszkoleniu w Obozie Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, sukcesywnie wyekspediowano 20.720 polskich ochotników do formowanej od czerwca 1917 r. Armii Polskiej we Francji. Było to wydarzenie bez precedensu w historii Stanów Zjednoczonych i Kanady, bowiem jedynie polska grupa etniczna dokonała takiej organizacji swojego wojska na Obczyźnie. Armia Polska we Francji, zwana od koloru mundurów „Błękitną Armią”, rekrutowała się z Polaków – ochotników z Europy i innych kontynentów. Z Kanady żołnierzy przetransportowano na koszt Francji do Europy trzydziestoma okrętami. Od lipca 1918 r. oddziały tej armii pod francuskim dowództwem walczyły z Niemcami na froncie we Francji. W październiku 1918 r. dowódcą „Błękitnej Armii” został gen. Józef Haller. Wiosną 1919 roku formacja ta została przetransportowana pociągami do Polski i weszła w skład Wojska Polskiego, walcząc w wojnie polsko-ukraińskiej (1919) i polsko-bolszewickiej (1919-1920).
Po wojnach, do Ameryki (USA i Kanady), do swoich drugich ojczyzn powróciło około 12.500 byłych żołnierzy Błękitnej Armii. Pozostali zginęli na wojnach lub zostali w Polsce i Europie. Ci którzy powrócili, założyli w 1921 r. w Cleveland, Ohio, Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, które działa do dziś i sfinansowało wykonanie wystawy.
Niestety w Polsce Niepodległej,nie mówiąc o czasach komunistycznych, wysiłek ten był zapomniany, nawet przemilczany. Dzisiaj przywracamy czyn zbrojny wychodźstwa polskiegow Ameryce z czasów
I wojny światowej na karty historii Stanów Zjednoczonych, Kanady i Polski.
Zdjęcia prezentowane na wystawie obrazują warunki życia rekrutów, żołnierską musztrę
i ćwiczenia, czas wolny, uroczyste wydarzenia, obozową codzienność – wszystko poczynając od czasów rekrutacji, aż po wyjazd żołnierzy z Kanady przez USA do Francji.Obóz Kościuszko odegrał istotną rolę
w historii miasta Niagara-on-the-Lake. Jego mieszkańcy w owym czasie okazali wielką pomoc, wsparcie
i sympatię polskim rekrutom. Dziękujemy!
Wystawa prezentowana jest w Polsce od 2017 r. w: akademickich centrach kultury, bibliotekach, domach kultury, galeriach, muzeach miejskich.
Na pokazywanymwzruszającym filmie „Z wycieczki Stowarzyszenia Weteranów do Polski”, z 1927 r., kamera towarzyszy weteranom i ich rodzinomw objeździe Polski (pociągiem)od przybycia statkiem do Gdyni. Pokazane sąpiękne unikatowe historyczne zdjęcia z: Gdyni, Gniezna, Poznania, Częstochowy, Katowic, Krakowa, Zakopanego, Marcinkowic, Nowego Sącza, Borysławia, Lwowa, Równego, Wilna, Warszawy, Wilanowa, Radzymina iŁodzi. Są defilady wojskowe,widać pola Mazowsza, Wołynia
i Polesia, ukazanowiele historycznych postaci w tym gen. Józefa Hallera i gen. Mariusza Zaruskiego, dziarskich Powstańców Styczniowych witających weteranów w Warszawie. Jest to skrócona wersja filmu zrealizowanego przez IPN, w oryginale film trwa 84 min i ukaże się na płycie DVD wydanej przez IPN w Warszawie w 2020 roku.Film został przekazany do Archiwum IPN przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, rekonstrukcję kopii wykonała Filmoteka Narodowa Instytut Audiowizualny.